Αντιοξειδωτικά
Είναι γνωστό ότι το οστούν ανανεώνεται συνεχώς. Τμήματα του διαλύονται και ανασχηματίζονται συνεχώς με αποτέλεσμα την διατήρηση της ζωτικότητας και της αντοχής του. Στην Οστεοπόρωση η διαδικασία αυτή αναστρέφεται και η οστεόλυση υπερισχύει την αναπαραγωγής με αποτέλεσμα την μείωση της αντοχής των οστών.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τοξικές ρίζες οξυγόνου, παρεμβαίνουν σε αυτή την διαδικασία και το οξειδωτικό στρες όσο πιο έντονο είναι τόσο και η οστεόλυση είναι μεγαλύτερη.
Πριν μερικά χρόνια δημοσιεύθηκε (Οκτώβριος 2013) εργασία σε πειραματόζωα που αποδεικνύει ότι το ένζυμο NADPH oxidase 4 (NOX4) είναι υπεύθυνο για την δημιουργία του οξειδωτικού στρες και την αύξηση της οστεόλυσης. Αποδείχθηκε μάλιστα και αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, ότι όταν δώσουμε αντιοξειδωτικά φάρμακα μπορούμε να αναστείλουμε την οστεόλυση και την εξέλιξη της Οστεοπόρωσης.(Schröder Κ., et al. 2013. doi:10.1172/JCI67603).
Τα Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα φαίνεται ότι ελάχιστα επιδρούν στην οστική μάζα
H σχέση μεταξύ των Ωμέγα-3 λιπαρών οξέων (omega 3 fatty acids (n-3 FA), με την οστική μάζα δεν έχει επαρκώς διευκρινισθεί.
Σε μια μελέτη, η οποία στηρίχθηκε στα στοιχεία της NHANES (2005-2008), αποδείχθηκε ότι η διαιτητική πρόσληψη Ωμέγα-3 ελάχιστα επηρεάζει θετικά την οστική μάζα του αυχένα του μηριαίου, αντίθετα η χορήγηση συμπληρωμάτων Ωμέγα-3 αυξάνει σημαντικά την οστική μάζα της Σπονδυλική Στήλη σε ηλικιωμενους ασθενείς. Η παράδοξη αυτή συσχέτιση για να διευκρινισθεί χρειάζεται περισσότερη μελέτη (Mangano K.M., et al. 2013, doi: 10.1007/s00198-013-2501-8).
Mελατονίνη, ως συμπλήρωμα διατροφής και Οστεοπόρωση
Ερευνητές του Πανεπιστημίου McGill, με επικεφαλής τον καθηγητή Faleh Tamini του τμήματος οδοντιατρικής, έδειξαν ότι διατροφικά συμπληρώματα μελατονίνης μπορεί να κάνουν δυνατότερα τα οστά στους ενήλικες αρουραίους. Με αυτή την έρευνα αναδεικνύεται μία πιθανή οδός για την πρόληψη της Οστεοπόρωσης. Τα οστά αναδομούνται από τα κύτταρα που είναι γνωστά ως οστεοβλάστες κατά τη διάρκεια της ημέρας και αποδομούνται κατά την διάρκεια της νύχτας από τους οστεοκλάστες. Η διαδικασία της οστικής αποδόμησης και ανακατασκευής επηρεάζεται από τους κιρκαδιανούς ρυθμούς μας. Καθώς μεγαλώνουμε κοιμόμαστε λιγότερο και έτσι τα κύτταρα που αποδομούν τα οστά είναι πιο ενεργά. Αυτό φαίνεται να επιταχύνει τη διαδικασία της οστικής αποδόμησης.
Έχει ήδη αποδειχθεί ότι η μελατονίνη παίζει ρόλο στη ρύθμιση του βιολογικού μας ρολογιού και μας βοηθάει να κοιμόμαστε καλύτερα. Έτσι, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι τα συμπληρώματα μελατονίνης θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη ρύθμιση των κιρκαδιανών ρυθμών των ενήλικων αρουραίων και έτσι να ελαττώσουν την δραστηριότητα των οστεοκλαστών και ως εκ τούτου να επιβραδύνουν τη διαδικασία της οστικής αποδόμησης. Για τον λόγο αυτό έδωσαν σε αρουραίους ηλικίας 22 μηνών (η ηλικία αυτή αντιστοιχεί σε ηλικία 60 ετών για ανθρώπους) συμπληρώματα μελατονίνης διαλυμένα σε νερό για 10 εβδομάδες (ο ισοδύναμος χρόνος για ανθρώπους είναι 6 χρόνια). Μελέτησαν μετά τα μηριαία οστά των αρουραίων που έλαβαν μελατονίνη και τα συνέκριναν με τα μηριαία της ομάδας ελέγχου, που δεν πήρε μελατονίνη, χρησιμοποιώντας διάφορα tests μέτρησης της οστικής πυκνότητας και αντοχής. Οι ερευνητές βρήκαν ότι υπήρχε σημαντική αύξηση και στον όγκο και στην πυκνότητα των οστών στους αρουραίους που έλαβαν μελατονίνη. Επίσης, χρειάστηκε μεγαλύτερη δύναμη για να σπάσουν τα οστά των αρουραίων (αυξημένη αντοχή;) που έλαβαν μελατονίνη και αυτό το εύρημα μπορεί να σημαίνει ότι πιθανόν η μελατονίνη είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στην αντιμετώπιση της Οστεοπόρωσης.
Έχει ήδη αποδειχθεί ότι η μελατονίνη παίζει ρόλο στη ρύθμιση του βιολογικού μας ρολογιού και μας βοηθάει να κοιμόμαστε καλύτερα. Έτσι, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι τα συμπληρώματα μελατονίνης θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη ρύθμιση των κιρκαδιανών ρυθμών των ενήλικων αρουραίων και έτσι να ελαττώσουν την δραστηριότητα των οστεοκλαστών και ως εκ τούτου να επιβραδύνουν τη διαδικασία της οστικής αποδόμησης. Για τον λόγο αυτό έδωσαν σε αρουραίους ηλικίας 22 μηνών (η ηλικία αυτή αντιστοιχεί σε ηλικία 60 ετών για ανθρώπους) συμπληρώματα μελατονίνης διαλυμένα σε νερό για 10 εβδομάδες (ο ισοδύναμος χρόνος για ανθρώπους είναι 6 χρόνια). Μελέτησαν μετά τα μηριαία οστά των αρουραίων που έλαβαν μελατονίνη και τα συνέκριναν με τα μηριαία της ομάδας ελέγχου, που δεν πήρε μελατονίνη, χρησιμοποιώντας διάφορα tests μέτρησης της οστικής πυκνότητας και αντοχής. Οι ερευνητές βρήκαν ότι υπήρχε σημαντική αύξηση και στον όγκο και στην πυκνότητα των οστών στους αρουραίους που έλαβαν μελατονίνη. Επίσης, χρειάστηκε μεγαλύτερη δύναμη για να σπάσουν τα οστά των αρουραίων (αυξημένη αντοχή;) που έλαβαν μελατονίνη και αυτό το εύρημα μπορεί να σημαίνει ότι πιθανόν η μελατονίνη είναι ένα χρήσιμο εργαλείο στην αντιμετώπιση της Οστεοπόρωσης.
Για τον Tamini και τους συνεργάτες του η επόμενη μεγάλη ερώτηση είναι εάν η μελατονίνη προστατεύει την οστική αποδόμηση ή αντιστρέφει ενεργά αυτή τη διαδικασία. Μέχρι όμως να προσδιοριστεί πώς ακριβώς δρά η μελατονίνη, με περισσότερη έρευνα και κλινικές μελέτες, οι παραπάνω ερευνητές δεν συστήνουν τη λήψη μελατονίνης, σαν θεραπεία, στους ασθενείς με Οστεοπόρωση (Tresguerres I., et al. 2014. DOI:10.1089/rej.2013.1542). Η ανάλυση του άρθρου έγινε από την Ρευματολόγο Σ. Δικαίου,(stavrouladikeou@windowslive.com).
Αλλά διαιτητικά συμπληρώματα
Από το επιδημιολογικό τμήμα του Mailman School of Public Health, του Πανεπιστημίου της Columbia, έγινε μια εκτεταμένη βιβλιογραφική μελέτη που αφορούσε ποιά διατροφικά συμπληρώματα βοηθούν την πρόληψη ή την θεραπεία της Οστεοπόρωσης. Τα αποτελέσματα είναι ενδιαφέροντα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές: Α) Οι ουσίες που περιέχουν σόγια δεν έχουν δώσει σαφή θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, ίσως γιατί στις μελέτες έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικές δόσεις και διάρκεια θεραπείας. Β) Η ρίζα της μαύρης Τσιμιτσιφούνγκα και του κόκκινου τριφυλιού δεν έδωσαν αποτελέσματα στον σκελετό. Γ) Αυξημένες ποσότητες λαχανικών και φρούτων με την διατροφή συνδυάζονται σταθερά με αυξημένη οστική μάζα. Δ) Μελέτες που αφορούν τα φλαβονοεϊδή, τις καρωτένες, τα λιπαρά οξέα Ω3, τις βιταμίνες Α, C. Ε και Κ δεν οδηγούν σε σαφή αποτελέσματα ή χρησιμοποιούν υψηλότατες δόσεις. Ε) Το διττανθρακικό Κάλιο βοηθά την ομοιοστασία του Ασβεστίου αλλά δεν σταματά την οστεόλυση. ΣΤ) Υψηλή Ομοκυστεϊνη μπορεί να συνδυάζεται με κίνδυνο κατάγματος, αλλά για τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β δεν έχει ξεκαθαρισθεί ο ρόλος τους. Ζ) Η προσθήκη Μαγνησίου στη δίαιτα βοηθά μόνον αυτούς που έχουν ανεπάρκεια Μαγνησίου. Η) Πολύ λίγα είναι γνωστά για το Πυρίτιο, τον Φώσφορο και το Βόριο και την σκελετική υγεία (Αναλύονται στο κεφάλαιο των ιόντων)
Σύμφωνα με τους ερευνητές: Α) Οι ουσίες που περιέχουν σόγια δεν έχουν δώσει σαφή θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, ίσως γιατί στις μελέτες έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικές δόσεις και διάρκεια θεραπείας. Β) Η ρίζα της μαύρης Τσιμιτσιφούνγκα και του κόκκινου τριφυλιού δεν έδωσαν αποτελέσματα στον σκελετό. Γ) Αυξημένες ποσότητες λαχανικών και φρούτων με την διατροφή συνδυάζονται σταθερά με αυξημένη οστική μάζα. Δ) Μελέτες που αφορούν τα φλαβονοεϊδή, τις καρωτένες, τα λιπαρά οξέα Ω3, τις βιταμίνες Α, C. Ε και Κ δεν οδηγούν σε σαφή αποτελέσματα ή χρησιμοποιούν υψηλότατες δόσεις. Ε) Το διττανθρακικό Κάλιο βοηθά την ομοιοστασία του Ασβεστίου αλλά δεν σταματά την οστεόλυση. ΣΤ) Υψηλή Ομοκυστεϊνη μπορεί να συνδυάζεται με κίνδυνο κατάγματος, αλλά για τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β δεν έχει ξεκαθαρισθεί ο ρόλος τους. Ζ) Η προσθήκη Μαγνησίου στη δίαιτα βοηθά μόνον αυτούς που έχουν ανεπάρκεια Μαγνησίου. Η) Πολύ λίγα είναι γνωστά για το Πυρίτιο, τον Φώσφορο και το Βόριο και την σκελετική υγεία (Αναλύονται στο κεφάλαιο των ιόντων)
Συμπερασματικά εκτός από το Ασβέστιο και την βιταμίνη D, μόνο η άφθονη λήψη φρούτων και λαχανικών έχει αποδειχθεί ότι βοηθά την σκελετική υγεία (Nieves J.W. 2013, doi: 10.1007/s00198-012-2214-4).
Tα προβιοτικά μειώνουν την οστική απώλεια σε ηλικιωμένες γυναίκες με Oστεοπόρωση.
Κων/να Κούρου, Ορθοπαιδικός Χειρουργός (drkkourou@gmail.com)
Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ο ρόλος των προβιοτικών στην υγεία του πεπτικού σωλήνα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, που περιέχονται σε τρόφιμα ή συμπληρώματα διατροφής και μπορούν να ωφελήσουν τον ανθρώπινο οργανισμό όταν λαμβάνονται στις κατάλληλες ποσότητες. Τα πιο συνηθισμένα στελέχη είναι τα lactobacilli και τα bifidobacteria.
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που συνήθως έχουν οι μη ασχολούμενοι ειδικά με το θέμα είναι: Ποια η διαφορά μεταξύ των προβιοτικών (probiotics) και των πρεβιοτικών (prebiotics) στην διεθνή βιβλιογραφία; Τα προβιοτικά είναι, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, κάποια καλοήθη βακτηρίδια, ενώ τα πρεβιοτικά είναι κάποια είδη ινών τα οποία τρέφουν τα καλοήθη βακτηρίδια στο γαστρεντερικό σύστημα.
Μελέτες δείχνουν ότι τα προβιοτικά αναχαιτίζουν την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων, συμβάλλουν στην παραγωγή βραχείας αλύσου λιπαρών οξέων, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, συνθέτουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β και Κ, βελτιώνουν την απορρόφηση βιταμινών και μετάλλων όπως του ασβεστίου και συμβάλλουν, εκτός των άλλων, στηn διατήρηση της υγείας των οστών.
Θα αναφέρουμε μόνο μια σειρά μελετών, εργαστηριακών και κλινικών που επιβεβαιώνουν την δράση τους στην παραγωγή του οστού ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους όπου το γαστρεντερικό σύστημα δεν λειτουργεί με τον καλύτερο τρόπο.
Θεραπεία με το προβιοτικό Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) αυξάνει την οστική μάζα σε ποντίκια διεγείροντας την παραγωγή τού βουτυρικού στο έντερο. Ο συνδυασμός του προβιοτικού και του LLG αυξάνουν τον αριθμό των κυττάρων Treg τόσο στο έντερο όσο και στον μυελό των οστών. Τα Τreg κύτταρα διεγείρουν την έκφραση του οστεογενετικού Wnt ligand Wnt10b από τα CD8+ T κύτταρα και είναι γνωστό ότι το Wnt10b διεγείρει την οστεοπαραγωγή δρώντας στους οστεοβλάστες.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι η χορήγηση του προβιοτικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν προληπτική θεραπεία της Οστεοπόρωσης στους ηλικιωμένους (https://doi.org/10.1016/j.immuni.2018.10.013). Με την προσέγγιση αυτή συμφωνεί και μία άλλη ομάδα ερευνητών μετά από ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας (https://doi.org/10.26599/FSHW.2022.9250001).
Τα αποτελέσματα αυτά έδωσαν και κάποιες κλινικές έρευνες. Μία από αυτές από το γνωστό Πανεπιστήμιο του Gothenburg της Σουηδίας, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Internal Medicine, χορηγήθηκαν προβιοτικά σε σκόνη που περιείχε lactobacillus reuteri σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο κάθε μέρα για ένα χρόνο σε 90 γυναίκες ηλικίας 75 με 80 ετών με Οστεοπενία-Οστεοπόρωση στις οποίες μετρήθηκε η οστική πυκνότητα στην έναρξη της μελέτης και ένα χρόνο μετά, και φάνηκε ότι τα προβιοτικά μειώνουν το ρυθμό της οστικής απώλειας κατά 50% σε ηλικιωμένες γυναίκες με Οστεοπενία-Οστεοπόρωση, χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες.
Είναι γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά φάρμακα για την θεραπεία της Οστεοπενίας-Οστεοπόρωσης, σε αρκετές όμως περιπτώσεις η πρώιμη διάγνωση διαφεύγει και η θεραπεία ξεκινά μετά από το πρώτο κάταγμα. Οι μεγαλύτερες γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα από οστεοπορωτικά κατάγματα γιαυτό εκτός από την σωστή ενημέρωση, την διατροφή και την άσκηση, η λήψη προβιοτικών μπορεί να είναι ένα ακόμα μέτρο πρόληψης για την νόσου τους (https://doi.org/10.1111/joim.12805).
Κων/να Κούρου, Ορθοπαιδικός Χειρουργός (drkkourou@gmail.com)
Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ο ρόλος των προβιοτικών στην υγεία του πεπτικού σωλήνα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, που περιέχονται σε τρόφιμα ή συμπληρώματα διατροφής και μπορούν να ωφελήσουν τον ανθρώπινο οργανισμό όταν λαμβάνονται στις κατάλληλες ποσότητες. Τα πιο συνηθισμένα στελέχη είναι τα lactobacilli και τα bifidobacteria.
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που συνήθως έχουν οι μη ασχολούμενοι ειδικά με το θέμα είναι: Ποια η διαφορά μεταξύ των προβιοτικών (probiotics) και των πρεβιοτικών (prebiotics) στην διεθνή βιβλιογραφία; Τα προβιοτικά είναι, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, κάποια καλοήθη βακτηρίδια, ενώ τα πρεβιοτικά είναι κάποια είδη ινών τα οποία τρέφουν τα καλοήθη βακτηρίδια στο γαστρεντερικό σύστημα.
Μελέτες δείχνουν ότι τα προβιοτικά αναχαιτίζουν την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων, συμβάλλουν στην παραγωγή βραχείας αλύσου λιπαρών οξέων, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, συνθέτουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β και Κ, βελτιώνουν την απορρόφηση βιταμινών και μετάλλων όπως του ασβεστίου και συμβάλλουν, εκτός των άλλων, στηn διατήρηση της υγείας των οστών.
Θα αναφέρουμε μόνο μια σειρά μελετών, εργαστηριακών και κλινικών που επιβεβαιώνουν την δράση τους στην παραγωγή του οστού ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους όπου το γαστρεντερικό σύστημα δεν λειτουργεί με τον καλύτερο τρόπο.
Θεραπεία με το προβιοτικό Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) αυξάνει την οστική μάζα σε ποντίκια διεγείροντας την παραγωγή τού βουτυρικού στο έντερο. Ο συνδυασμός του προβιοτικού και του LLG αυξάνουν τον αριθμό των κυττάρων Treg τόσο στο έντερο όσο και στον μυελό των οστών. Τα Τreg κύτταρα διεγείρουν την έκφραση του οστεογενετικού Wnt ligand Wnt10b από τα CD8+ T κύτταρα και είναι γνωστό ότι το Wnt10b διεγείρει την οστεοπαραγωγή δρώντας στους οστεοβλάστες.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι η χορήγηση του προβιοτικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν προληπτική θεραπεία της Οστεοπόρωσης στους ηλικιωμένους (https://doi.org/10.1016/j.immuni.2018.10.013). Με την προσέγγιση αυτή συμφωνεί και μία άλλη ομάδα ερευνητών μετά από ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας (https://doi.org/10.26599/FSHW.2022.9250001).
Τα αποτελέσματα αυτά έδωσαν και κάποιες κλινικές έρευνες. Μία από αυτές από το γνωστό Πανεπιστήμιο του Gothenburg της Σουηδίας, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Internal Medicine, χορηγήθηκαν προβιοτικά σε σκόνη που περιείχε lactobacillus reuteri σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο κάθε μέρα για ένα χρόνο σε 90 γυναίκες ηλικίας 75 με 80 ετών με Οστεοπενία-Οστεοπόρωση στις οποίες μετρήθηκε η οστική πυκνότητα στην έναρξη της μελέτης και ένα χρόνο μετά, και φάνηκε ότι τα προβιοτικά μειώνουν το ρυθμό της οστικής απώλειας κατά 50% σε ηλικιωμένες γυναίκες με Οστεοπενία-Οστεοπόρωση, χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες.
Είναι γεγονός ότι σήμερα υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά φάρμακα για την θεραπεία της Οστεοπενίας-Οστεοπόρωσης, σε αρκετές όμως περιπτώσεις η πρώιμη διάγνωση διαφεύγει και η θεραπεία ξεκινά μετά από το πρώτο κάταγμα. Οι μεγαλύτερες γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα από οστεοπορωτικά κατάγματα γιαυτό εκτός από την σωστή ενημέρωση, την διατροφή και την άσκηση, η λήψη προβιοτικών μπορεί να είναι ένα ακόμα μέτρο πρόληψης για την νόσου τους (https://doi.org/10.1111/joim.12805).