Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί ακόμη και κατάγματα.
Κων/νος Σαρόπουλος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός (ksaropoulos@hotmail.com)
Η οστεοπόρωση είναι μια συστημική σκελετική διαταραχή που έχει ως συνέπεια τη μείωση της αντοχής των οστών έτσι ώστε τα οστά να γίνονται πιο εύθραυστα και επιρρεπή σε κατάγματα και θεωρείται από τα σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας παγκοσμίως, διότι το κάταγμα επηρεάζει την ποιότητα της ζωής και αυξάνει τη θνησιμότητα.
Πρόκειται για μία συχνή πάθηση που μπορεί να προσβάλλει και τα δύο φύλα, όλες τις φυλές και τις ηλικίες, παρότι παρουσιάζεται συνήθως σε μεγάλης ηλικίας γυναίκες της λευκής ή ασιατικής φυλής, η οποία συχνά υποδιαγνώσκεται και υποθεραπεύεται, γιατί δεν παρουσιάζει συμπτώματα μέχρις ότου συμβεί κάποιο κάταγμα.
Η οστεοπόρωση μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή ιδιοπαθής που παρουσιάζεται κυρίως σε νέες γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σε άτομα άνω των 70 ετών και των δύο φύλων· και δευτερογενής, εξαιτίας κάποιου υποκείμενου νοσήματος, ανεπάρκειας ή φαρμάκου.
Οι πιο σπουδαίοι παράγοντες κινδύνου, δηλαδή αυτοί που καθορίζουν τον ατομικό κίνδυνο κάθε ασθενή για κάταγμα είναι: η προχωρημένη ηλικία, το μικρό σωματικό βάρος, το ιστορικό κατάγματος ισχίου γονέων ή οστεοπόρωσης σε συγγενείς πρώτου βαθμού, η πρώιμη εμμηνόπαυση σε ηλικία μικρότερη των 45 ετών, η καθυστερημένη εμμηναρχή μετά το 15ο έτος, η ατεκνία και η παρατεταμένη γαλουχία στις γυναίκες, η κατάχρηση οινοπνεύματος και καπνίσματος και η συνολική κατάσταση της υγείας όπου συνυπολογίζονται άλλες νοσηρότητες ή φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως π.χ. η μακρόχρονη ακινητοποίηση και η συχνότητα των πτώσεων.
Είναι γνωστό πως η περιβαλλοντική μόλυνση συνδέεται στατιστικά με την αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας και πως η κλιματική αλλαγή πληγώνει τον πλανήτη και επηρεάζει όλα τα έμβια όντα, δεν γνωρίζαμε όμως ότι επηρεάζει και τον οστικό μεταβολισμό ώστε να προκαλεί κατάγματα.
Πράγματι, δύο πρόσφατες, μεγάλες και ανεξάρτητες, μελέτες ανέδειξαν την ατμοσφαιρική ρύπανση ως έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου για την οστεοπόρωση, αφού η εισπνοή «δηλητηριασμένου» αέρα προκαλεί περισσότερα κατάγματα, ιδίως στις φτωχογειτονιές.
Στη μία μελέτη αναλύθηκαν δεδομένα από εννέα εκατομμύρια εισαγωγές σε νοσοκομεία και βρέθηκαν υψηλότερα ποσοστά νοσηλείας για κατάγματα κατοίκων περιοχών που εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης με αιωρούμενα σωματίδια αεροδυναμικής διαμέτρου 1.0 - 2.5 μm (ΑΣ 2,5).
Τα εν λόγω σωματίδια συνήθως αποτελούνται από ποσότητες ιόντων αζώτου, θείου και αμμωνίου, διοξειδίου του άνθρακα και οργανικών ενώσεων του άνθρακα, νερού, καθώς επίσης και μικρότερων ποσοτήτων χώματος, σκόνης και ενώσεων του μολύβδου, τα οποία στις αστικές περιοχές προέρχονται κυρίως από τις βιομηχανίες, την κυκλοφορία των οχημάτων και τη θέρμανση (καυστήρες, ξυλόσομπες, τζάκια), αλλά και λόγω της μεταφοράς σκόνης από την αιολική διάβρωση εδαφών από ερημικές κυρίως περιοχές της Αφρικής (Sahara dust even).
Τα μικρά αυτά σωματίδια δεν απομακρύνονται από το αναπνευστικό σύστημα, αφού ξεπερνούν τα αντανακλαστικά του φτερνίσματος και του βήχα, εισέρχονται στις κυψελίδες, διεισδύουν στο κυκλοφοριακό σύστημα και φτάνουν παντού προκαλώντας χρόνιο ερεθισμό και τοξικότητα σε όλα τα όργανα του οργανισμού, ενοχοποιούμενα κυρίως για αναπνευστικές παθήσεις, καρδιαγγειακά νοσήματα, συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο, επιβάρυνση του ανοσοποιητικού ακόμα και καρκινογένεση.
Στην άλλη μελέτη μετά από οκταετή παρακολούθηση για την υγεία των οστών περίπου 700 μεσηλίκων χαμηλού εισοδήματος, οι συμμετέχοντες που ζούσαν σε περιοχές με σχετικά υψηλά επίπεδα εκπομπών ΑΣ 2,5 και σωματιδίων αιθάλης από την κίνηση των οχημάτων είχαν χαμηλότερα επίπεδα των βιοδεικτών της ομοιοστασίας του ασβεστίου (Ca, παραθυρεοειδής ορμόνη και 25-υδροξυβιταμίνη D) και μεγαλύτερη μείωση της οστικής πυκνότητας των οστών από εκείνους που εκτίθενται σε χαμηλότερα επίπεδα αυτών των ατμοσφαιρικών ρύπων.
Είναι ωστόσο ελπιδοφόρο το γεγονός ότι όσο εμβαθύνουμε στο θέμα της οστεοπόρωσης φαίνεται πως οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και η μακροχρόνια έκθεση σε αυτούς, π.χ. διατροφή, καταχρήσεις, επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, περιβαλλοντική μόλυνση, παίζουν σπουδαιότερο ρόλο από τους γενετικούς παράγοντες στην πρόκληση των οστεοπορωτικών καταγμάτων, αφού αυτοί μπορεί δυνητικά να προλαμβάνονται και να τροποποιούνται.
Oι παραπάνω έρευνες δείχνουν ακόμα μια φορά πως δεν επιτρέπεται σε κανέναν να εθελοτυφλεί, αφού η προστασία του περιβάλλοντος είναι ο κινητήριος μοχλός της μελλοντικής ζωής όσο ενοχλητική και να είναι για κάποιους κερδοσκόπους ή κοντόφθαλμους πολιτικούς.
Η διεθνής κοινότητα, αλλά και ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά, οφείλει να προάγει τη μείωση των ρυπογόνων εκπομπών μέσω των καινοτόμων τεχνολογιών, την εφαρμογή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την έμφαση στην ανακύκλωση και την αποφυγή σπατάλης νερού και φυσικών πόρων, ώστε να μειώνεται η περιβαλλοντική επιβάρυνση, οι επακόλουθες φυσικές καταστροφές, σαν αυτές που δραματικά ζήσαμε τις τελευταίες μέρες, αλλά και για να προάγεται η ανθρώπινη υγεία σε έναν όσο γίνεται πιο φιλόξενο πλανήτη.
Πηγή: Prada D, et al "Association of air particulate pollution with bone loss over time and bone fracture risk: analysis of data from two independent studies" Lancet Planetary Health 2017; DOI 10.1016/S2542-5196(17)30136-5.