Γιατί ο άνθρωπος αποφάσισε να γίνει δίποδο ον;;;
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος
Οι άνθρωποι είναι από τα ελάχιστα ζώα στον πλανήτη μας που έχουν την ικανότητα να στέκονται όρθιοι στα δύο τους πόδια, γεγονός που τους επιτρέπει να έχουν ελεύθερα τα μπροστινά πόδια, τα οποία εξελίχθηκαν σε χέρια και με τα οποία δημιουργούν εργαλεία., όπλα κ.λπ. τα οποία τα βοήθησαν να κυριαρχήσουν στην Γη. Η μοναδική αυτή σκελετική αρχιτεκτονική τους στηρίζεται σε κάποια γονίδια τα οποία εμφανίσθηκαν πριν 65 εκατομμύρια χρόνια στον κοινό πρόγονο των θηλαστικών (Πλησιαδάπης). Η δράση αυτών των γονιδίων στην δομή του σκελετού και τα οστά προοδευτικά σταθεροποιήθηκε με αποτέλεσμα οι άνθρωποι, οι μόνοι από αυτή την εξελεγκτική σειρά που περιλαμβάνει πάρα πολλά ζώα να έχουν όρθια στάση, μεγάλα πόδια, κοντά χέρια και στενή λεκάνη. Οι ξεχωριστές αυτές ικανότητες βοήθησαν πολλαπλώς τον άνθρωπο, αλλά όπως έχουμε εξηγήσει και αλλού, δημιούργησαν και προβλήματα. Αφενός η όρθια στάση της σπονδυλικής στήλης, για να εξισορροπήσει στατικά το βάρος του σώματος και του κρανίου, αναγκάστηκε να αποκτήσει δύο καμπύλες, μια στην οσφυϊκή και μια στην αυχενική μοίρα, οι οποίες καταλήγουν, από την συνεχή φθορά τους λόγω κακής στάσης, να προκαλούν τους δύο πιο συχνούς και δύσκολα θεραπεύσιμους χρόνιους πόνους του ανθρώπου, την χρόνια αυχεναλγία και την χρόνια οσφυαλγία. Αφετέρου η στενή λεκάνη δυσκολεύει πάρα πολύ την έξοδο του εμβρύου κατά τον τοκετό με αποτέλεσμα έντονους πόνους για την γυναίκα, αποτέλεσμα το οποίο δεν συμβαδίζει λογικά με την πρωταρχική υποχρέωση των θηλαστικών, τον πολλαπλασιασμό του είδους.
Σε μια νέα μελέτη ειδικοί παλαιοανθρωπολόγοι και γενετιστές προσπάθησαν να βρουν αυτά τα ξεχωριστά γονίδια του ανθρώπου. Για να το επιτύχουν χρειάστηκε να αναλύσουν το γενετικό αρχείο της UK Biobank (Mεγάλη Βρετανία) που περιέχει γενετικά δεδομένα και πληροφορίες υγείας για 500.000 ανθρώπους και να τα συγκρίνουν με άλλα σχετικά ευρήματα και ακτινογραφίες 31.000 αρχείων. Λογικό είναι ότι ενός τέτοιου μεγέθους στοιχεία για να μπορέσουν να αναλυθούν με επιτυχία χρειάζεται η συνδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε σε αυτή την μελέτη.
Τελικά δημιουργήθηκε ένα χάρτης ο οποίος περιλαμβάνει 145 γενετικές θέσεις που αφορούν την δημιουργία του σκελετού. Οι 45 από αυτές είναι υπεύθυνες για την παραγωγή των ειδικών πρωτεϊνών που ελέγχουν την όλη διαδικασία. Τριάντα δύο από αυτά τα γονίδια ήταν ήδη γνωστό, από πειράματα σε ποντίκια, ότι όταν ενεργοποιηθούν ανώμαλα, καταλήγουν στην δημιουργία μη φυσιολογικών σκελετών, ενώ 4 όταν υποστούν μεταλλάξεις προκαλούν κάποιες σπάνιες σκελετικές παθήσεις στους ανθρώπους.
Ένα άλλο ερώτημα, το οποίο πολύ σπάνια συζητείται, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό στην εξελικτική θεωρία είναι: Ποιος ήταν ο αρχικός λόγος που ανάγκασε το είδος άνθρωπος να αποφασίσει ότι είναι απαραίτητο για να εξελιχθεί, να περπατά όρθιο στηριζόμενο στα δύο του μακρυά πόδια. Έχουν γραφτεί πολλές θεωρίες καμία όμως δεν έχει αποδειχθεί εργαστηριακά. Για τους ερευνητές αυτής της μελέτης, η επιλογή αυτή έγινε για να επιτύχει το είδος άνθρωπος την μεγαλύτερη απαγωγή της θερμότητας από σώμα του και να είναι περισσότερο δροσερό, μια και ζούσε και αναπτύσσονταν σε θερμά περιβάλλοντα όπως η Αφρική. Μελέτες τους σχετικές με τον μεταβολικό ρυθμό και την σωματική μάζα των ανθρώπων έδειξαν ότι μάλλον έχουν δίκιο (Kun E., et al. Science 2023, doi: https://doi.org/10.1038/d41586-023-02345-7). Βέβαια η απόφαση αυτή του επέτρεψε αφενός να ελέγχει οπτικά καλύτερα και μακρύτερα την περιοχή που ζούσε και έτσι να βελτιώσει την διατροφή και την άμυνα του, η δε απελευθέρωση των μπροστινών ποδιών του από την βάδιση και η μεταβολή τους προοδευτικά σε χέρια με αντίχειρα, του έδωσε την δυνατότητα να κατασκευάζει όπλα και εργαλεία. Όλα αυτά μαζί με την εκπληκτική ικανότητα του να προσαρμόζεται στην συνέχεια σε κάθε εξωτερικό φυσικό περιβάλλον, θερμό ή κρύο, και όχι μόνο να ζει αλλά και να δημιουργεί, είχε σαν αποτέλεσμα να κυριαρχήσει τελικά σε όλο τον πλανήτη.
Επομένως η άποψη του Δαρβίνου ότι: «Κατά την διάρκεια της εξέλιξης των έμβιων όντων δεν κυριαρχεί τελικά το δυνατότερο ή το εξυπνότερο ζώο αλλά αυτό που προσαρμόζεται καλύτερα στις αλλαγές του περιβάλλοντος» και αυτό ας γίνει μάθημα και στους σύγχρονους ανθρώπους που ασχολούνται με την επερχόμενη κλιματική αλλαγή.
Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος
Οι άνθρωποι είναι από τα ελάχιστα ζώα στον πλανήτη μας που έχουν την ικανότητα να στέκονται όρθιοι στα δύο τους πόδια, γεγονός που τους επιτρέπει να έχουν ελεύθερα τα μπροστινά πόδια, τα οποία εξελίχθηκαν σε χέρια και με τα οποία δημιουργούν εργαλεία., όπλα κ.λπ. τα οποία τα βοήθησαν να κυριαρχήσουν στην Γη. Η μοναδική αυτή σκελετική αρχιτεκτονική τους στηρίζεται σε κάποια γονίδια τα οποία εμφανίσθηκαν πριν 65 εκατομμύρια χρόνια στον κοινό πρόγονο των θηλαστικών (Πλησιαδάπης). Η δράση αυτών των γονιδίων στην δομή του σκελετού και τα οστά προοδευτικά σταθεροποιήθηκε με αποτέλεσμα οι άνθρωποι, οι μόνοι από αυτή την εξελεγκτική σειρά που περιλαμβάνει πάρα πολλά ζώα να έχουν όρθια στάση, μεγάλα πόδια, κοντά χέρια και στενή λεκάνη. Οι ξεχωριστές αυτές ικανότητες βοήθησαν πολλαπλώς τον άνθρωπο, αλλά όπως έχουμε εξηγήσει και αλλού, δημιούργησαν και προβλήματα. Αφενός η όρθια στάση της σπονδυλικής στήλης, για να εξισορροπήσει στατικά το βάρος του σώματος και του κρανίου, αναγκάστηκε να αποκτήσει δύο καμπύλες, μια στην οσφυϊκή και μια στην αυχενική μοίρα, οι οποίες καταλήγουν, από την συνεχή φθορά τους λόγω κακής στάσης, να προκαλούν τους δύο πιο συχνούς και δύσκολα θεραπεύσιμους χρόνιους πόνους του ανθρώπου, την χρόνια αυχεναλγία και την χρόνια οσφυαλγία. Αφετέρου η στενή λεκάνη δυσκολεύει πάρα πολύ την έξοδο του εμβρύου κατά τον τοκετό με αποτέλεσμα έντονους πόνους για την γυναίκα, αποτέλεσμα το οποίο δεν συμβαδίζει λογικά με την πρωταρχική υποχρέωση των θηλαστικών, τον πολλαπλασιασμό του είδους.
Σε μια νέα μελέτη ειδικοί παλαιοανθρωπολόγοι και γενετιστές προσπάθησαν να βρουν αυτά τα ξεχωριστά γονίδια του ανθρώπου. Για να το επιτύχουν χρειάστηκε να αναλύσουν το γενετικό αρχείο της UK Biobank (Mεγάλη Βρετανία) που περιέχει γενετικά δεδομένα και πληροφορίες υγείας για 500.000 ανθρώπους και να τα συγκρίνουν με άλλα σχετικά ευρήματα και ακτινογραφίες 31.000 αρχείων. Λογικό είναι ότι ενός τέτοιου μεγέθους στοιχεία για να μπορέσουν να αναλυθούν με επιτυχία χρειάζεται η συνδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία κατά κόρον χρησιμοποιήθηκε σε αυτή την μελέτη.
Τελικά δημιουργήθηκε ένα χάρτης ο οποίος περιλαμβάνει 145 γενετικές θέσεις που αφορούν την δημιουργία του σκελετού. Οι 45 από αυτές είναι υπεύθυνες για την παραγωγή των ειδικών πρωτεϊνών που ελέγχουν την όλη διαδικασία. Τριάντα δύο από αυτά τα γονίδια ήταν ήδη γνωστό, από πειράματα σε ποντίκια, ότι όταν ενεργοποιηθούν ανώμαλα, καταλήγουν στην δημιουργία μη φυσιολογικών σκελετών, ενώ 4 όταν υποστούν μεταλλάξεις προκαλούν κάποιες σπάνιες σκελετικές παθήσεις στους ανθρώπους.
Ένα άλλο ερώτημα, το οποίο πολύ σπάνια συζητείται, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό στην εξελικτική θεωρία είναι: Ποιος ήταν ο αρχικός λόγος που ανάγκασε το είδος άνθρωπος να αποφασίσει ότι είναι απαραίτητο για να εξελιχθεί, να περπατά όρθιο στηριζόμενο στα δύο του μακρυά πόδια. Έχουν γραφτεί πολλές θεωρίες καμία όμως δεν έχει αποδειχθεί εργαστηριακά. Για τους ερευνητές αυτής της μελέτης, η επιλογή αυτή έγινε για να επιτύχει το είδος άνθρωπος την μεγαλύτερη απαγωγή της θερμότητας από σώμα του και να είναι περισσότερο δροσερό, μια και ζούσε και αναπτύσσονταν σε θερμά περιβάλλοντα όπως η Αφρική. Μελέτες τους σχετικές με τον μεταβολικό ρυθμό και την σωματική μάζα των ανθρώπων έδειξαν ότι μάλλον έχουν δίκιο (Kun E., et al. Science 2023, doi: https://doi.org/10.1038/d41586-023-02345-7). Βέβαια η απόφαση αυτή του επέτρεψε αφενός να ελέγχει οπτικά καλύτερα και μακρύτερα την περιοχή που ζούσε και έτσι να βελτιώσει την διατροφή και την άμυνα του, η δε απελευθέρωση των μπροστινών ποδιών του από την βάδιση και η μεταβολή τους προοδευτικά σε χέρια με αντίχειρα, του έδωσε την δυνατότητα να κατασκευάζει όπλα και εργαλεία. Όλα αυτά μαζί με την εκπληκτική ικανότητα του να προσαρμόζεται στην συνέχεια σε κάθε εξωτερικό φυσικό περιβάλλον, θερμό ή κρύο, και όχι μόνο να ζει αλλά και να δημιουργεί, είχε σαν αποτέλεσμα να κυριαρχήσει τελικά σε όλο τον πλανήτη.
Επομένως η άποψη του Δαρβίνου ότι: «Κατά την διάρκεια της εξέλιξης των έμβιων όντων δεν κυριαρχεί τελικά το δυνατότερο ή το εξυπνότερο ζώο αλλά αυτό που προσαρμόζεται καλύτερα στις αλλαγές του περιβάλλοντος» και αυτό ας γίνει μάθημα και στους σύγχρονους ανθρώπους που ασχολούνται με την επερχόμενη κλιματική αλλαγή.